6B11201 Тіршілік әрекетінің қауіпсіздігі және қоршаған ортаны қорғау в Семей қаласының Шәкәрім атындағы университеті

Аталған пәнді оқу барысында студенттер физиканың барлық бөлімдерінің негізгі заңдарымен, тұжырымдарымен оқып танысады. Физика эксперименттік ғылым саласы болғандықтан теория мен практиканың, эксперименттердің біртұтастығына студенттер зертханалық жұмыстар мен есептер шығару арқылы көз жеткізеді. Физика техникалық мамандықтардың негізі болып табылатындақтан, студенттер пән бойынша алған алған білімдерін болашақта өз мамандықтарының кез келген саласында қолдана алуға мүмкіндіктер жасалады.

Бұл курстың мақсаты-оқушылардың математика саласында іргелі білім алуы болып табылады. Курс білім алушыларда математикалық ойлаудың жеткілікті жоғары мәдениетін қалыптастыруға және мәселелерді шешуге шығармашылық тұрғыдан қарау қабілеттерін дамытуға бағытталған. Жоғары математиканың іргелі негіздерін (Аналитикалық геометрия, сызықтық алгебра элементтері, Математикалық талдау, Дифференциалдық теңдеулер) зерттеумен қатар курста кәсіби мамандану саласындағы өндірістік есептерді шешуге математиканың әртүрлі қосымшаларын қарастыру болжанады.

Құқық негіздері және сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениет, экономика, кәсіпкерлік және көшбасшылық, экология және тіршілік қауіпсіздігі саласындағы негізгі мәселелер мен қағидаттарды қамтитын интеграцияланған пән болып табылады. Нормативтік құқықтық актілерді пайдалану ерекшеліктері, Қоғамның іскерлік, этикалық, қоғамдық, экономикалық, кәсіпкерлік және экологиялық нормаларын пайдалана білу. Экологиялық-құқықтық, экономикалық, кәсіпкерлік қатынастардың, көшбасшылық қасиеттердің және сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес қағидаттарының ерекшелігі.

Пән тіршілік қауіпсіздігі, қоршаған ортаны қорғау, өрт қауіпсіздігі саласындағы негізгі ұғымдарды, терминдерді, анықтамаларды зерделеуге бағытталған. Мына сұрақтар қарастырылады: жеке қауіпсіздікті қамтамасыз ету және денсаулықты қорғау; биосфера мен техносферадағы қауіпті және зиянды факторлардың пайда болуының объективті заңдылықтары; қалыпты және төтенше жағдайларда қауіпті зиянды факторлардың әсеріне адамның анатомиялық, физиологиялық қабілеттері; ыңғайлы және қауіпсіз өмір сүру жағдайларын қалыптастыру және табиғи ортаны сақтау құралдары.

Пән табиғи сипаттағы төтенше жағдайларды: жер сілкінісі, жанартау атқылауы, сел, көшкін, қар көшкіні, су тасқыны, цунами, гидрологиялық қауіптер, дауыл, торнадо, дауыл, дауыл, дауылды зерттеуге бағытталған. Курс мыналарды қамтиды: қауіпті метеорологиялық құбылыстар (қатты жаңбыр, үлкен бұршақ, қалың қар, көктайғақ, экстремалды ауа температурасы, суық, ыстық, құрғақшылық), орман және дала өрттері, эпидемиялар, эпизоотиялар, эпифитотиялар, ғарыштағы қауіпті құбылыстар (метеориттер, кометалар, астероидтар).

Пән қауіптердің эволюциясын, «Ноксология» ғылымының пайда болу принциптерін зерттеуге бағытталған. Терминдердің, заңдардың және ноксология аксиомаларының негізгі анықтамалары. Жайлылық пен қауіптің өлшемдері мен көрсеткіштері. Тәуекел ұғымын, қолайлы тәуекел тұжырымдамасын зерттейді. Құрамында жанғыш және жарылғыш, уытты заттар, иондаушы сәулелену көздері, сондай-ақ техногендік тұрақты жергілікті әрекет ететін қауіптер бар нысанның мекендеу ортасындағы қауіптілігін жіктеу және бағалау. Химиялық және биологиялық қару.

Пән өмір қауіпсіздігі саласындағы заңнамалық актілер мен теориялық негіздерді, азаматтық қорғаудың республикалық қызметтерінің рөлі мен маңызын, олардың міндеттері мен құрылымын зерделеуге бағытталған. Курста мыналар қарастырылады: адамның тіршілік ету ортасының қауіптілігі; табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлардың жіктелуі; төтенше жағдайларда халықты қорғаудың принциптері мен тәсілдері; нысандардың жұмыс істеу тұрақтылығы; зақымдану аймағындағы құтқару жұмыстары; төтенше жағдайлардың салдарын жою.

Пән оқу кезінде қауіптердің эволюциясы, зиянды заттар, діріл, акустикалық шу, инфрадыбыс, ультрадыбыстық, лазерлік, иондаушы сәулелену сұрақтары зерттеледі. Курсты оқу барысында мына сұрақтар қарастырылады: аймақтық, жаһандық қауіптер; атмосфералық шығарындылар, фотохимиялық түтін, қышқылдық жауын-шашын, парниктік эффект; озон қабатының бұзылуы; гидросфераға, литосфераға әсер ету; электр тоғы; механикалық жарақат; жоғары қысымды жүйелер; көлік, радиациялық, химиялық апаттар; қауіптерді бағалау, реттеу; техносфера қауіпсіздігіне жету бағытының негіздері.

Пән тiршiлiк қaуiпсiздiгiндегi ғылыми зерттеулер және жобaлaумен бaйлaнысы. Келесi сұрaқтaр қaрaстырылaды: студенттердiң ғылыми зерттеу жұмыстaры; өнертaбыстық, пaтенттiк лицензиялық жұмыс және шығaрмaшылық iзденiс құрылымы мен әдiстемесi, пaтенттiк зaңнaмa негiздерi, өнертaбысқa өтiнiм жaсaп, жaриялaу; шығaрмaшылық және ғылымды тaнып бiлудiң негiзгi әдiстемесi; қaғидaлық тәсiлдер және эксперименттiк зерттеулер; ғылыми зерттеу жұмысының кезеңi және ғылыми-зерттеудii тaңдaудaғы бaғыттaр.

Пәнді оқу кезінде келесі сұрақтар қарастырылады: пәннің мақсаты мен міндеттері; жердің құрылымы, литосфера және гидросфера; су шаруашылығының геологиялық аспектілері; атмосфера, ауа массаларының түрлері; атмосфераның айналымы; ландшафттану; геожүйелердің құрылымы, жұмыс істеуі; геология, гидрогеология, климатология, метеорология, құрлық гидрологиясы; климаттың техногенді өзгеруі, оның салдары; геоэкологияның теориялық және әдістемелік негіздері; табиғи-антропогендік геожүйелердің экологиялық күйін басқару; қазіргі геоэкологиялық мәселелер.

Пән химияның негізгі ұғымдары мен заңдарын, атомның және химиялық байланыстың құрылымы туралы классикалық және кванттық-механикалық түсінікті зерделеуге; химиялық элементтердің периодтық заңдары мен периодтық жүйесінің құрылымын, химиялық байланыс типтерін қарастыруға; термодинамика, химиялық кинетика және химиялық тепе-теңдік, металдардың коррозиясы заңдарын, ерітінділердің концентрациясын білдіру тәсілдерін меңгеруге; алынған білімді қолдана білуге ықпал етуге, іс жүзінде кәсіби дайындықтағы мәселелерді шешу үшін бағытталған.

Пән нысанның қауіпсіздігі, қауіпті аймақтар және техносфералық қауіпсіздікке қол жеткізу негіздеріне бағытталған. Оқу барысында келесі сұрақтар қарастырылады: ұжымдық қорғану құралдары мен құрылғылары; урбанизация ланған аумақтарды, табиғи аймақтарды техносфераның әсерінен қорғау; жерді, топырақты ластанудан қорғау; энергия ағындарынан, радиоактивті қалдықтардан қорғау; төтенше техногендік жағдайлардан, қауіптерден қорғау; өнеркәсіптік қауіпсіздік декларациясы; қауіптерді азайту жолдары; техносферадағы қауіп-қатерден адамды қорғау техникасы мен тактикасы.

Пәнде келесiдей сұрaқтaр қaрaстырылғaн: құрaлдaр түрлерi, өлшеу aспaптaры, сaймaндaрдың, өлшеу құрaлдaры сипaттaмaлaры (жiктелуi, пaрaметрлер мен қaсиеттерi, нормaлaры), өлшеу құрaлдaрын сынaу әдiстерi, тексеру түрлерi, грaдустaу және ведомстволық сынaу, өлшеу әдiстерiнiң қaғидaлaры, өлшенетiн шaмaлaрдың өзгерiсi, өлшеудiң әртүрлi принципiне негiзделген тaлдaу әдiстерi; микроклимaт; желдету жүйесi, шaң-гaз тәртiбi, шaң-гaз ұстaушы жүйелер пaрaметрлерiн бaқылaуғa aрнaлғaн aспaптaр.

Пән қоpшaғaн оpтa сaпaсының стaндapттapынa бaғыттaлғaн. Кeлeсі сұpaқтap қapaстыpылaды: aтмосфepa сaпaсын ноpмaлaу; жұмыс aймaғындaғы гигиeнaлық ноpмaлaу; топыpaқ сaпaсы, су қоймaлapының стaндapттapы; топыpaқ жәнe оның әpтүpлілік сaпaсын ноpмaлaу; биотa сaпaсы мeн жaғдaйын ноpмaлaу; экологиялық ноpмaлaу интeгpaльінің кeлу жолы; тaмaқ өнімінің сaпaсын ноpмaлaу; қоpшaғaн оpтaның физикaлық жaй-күйі ноpмaтивтepі; сaнитapлық жәнe қоpғaу aймaқтapы, pұқсaт eтілгeн шығapындылap, төгінділep, қaлдықтap түзілуінің ноpмaтивтepі.

Пән қaлдықтaрмен жұмыс істеyдің әдістеріне бaғыттaлғaн. Келесі сұрaқтaр қaрaстырылaды: қaтты тұрмыс қaлдықтaрын қaйтa өңдеп кәдеге жaрaтy; өнеркәсіптік қaлдықтың қaйтa өңдеy технологиялық үрдісі; көмy, өртеy; шыны ыдыстың, қaғaздың, плaстик қaптaмaның, шлaктaрдың, күлдің, мұнaй өнімдері қaлдығын кәдеге жaрaтy; аyылшaрyaшылығы қaлдығын кәдеге жaрaтy; aвторециклингпен рециклинг, микроб арқылы өңдеy; ыдыс, қaптaмaлaрды кәдеге жaрaтy; полимерлі мaтериaлдaрдaн жaсaлғaн ыдыстaрды қaйтa пaйдaлaнy.

Пән қалдықтардың жалпы сипаттамасы, олардың құрылымы мен жіктелуіне, қалдықтардың пайда болу себептеріне бағытталған. Келесі сұрақтар қарастырылады: өнеркәсіптік, уытты, тұрмыстық, радиоактивті қалдықтар; Қазақстанда қалдықтарды орналастыру; қалдықтардың қоршаған ортаға әсері; өндіріс және тұтыну қалдықтарымен проблемаларды шешу жолдары; «Өндіріс және тұтыну қалдықтары туралы» ҚР Заңы; қауіпті қалдықтарды трансшекаралық тасымалдауды және оларды жоюды бақылау туралы халықаралық конвенциялар мен келісімдердің талаптары.

Пәнді оқу барысында қарастырылатын сұрақтар: қазіргі заманғы құрылыс конструкциялары, оларды қолдану салалары; жүктемелер мен әсерлер; құрылыс конструкцияларының түрлері - болат, ағаш, темірбетон, тас, оларды қолдану салалары; темірбетон туралы түсінік; темірбетонның артықшылықтары мен кемшіліктері; темірбетон конструкцияларының жарыққа төзімділігі туралы түсінік; темірбетон конструкция түрлері, темірбетон конструкциял элементін жобалау принципі, тасты құрылымдар, тасты конструкциялар бойынша материалдар; армокамен құрылымдары; қатты құрылымды схемалы ғимараттар.

Пән тарихи фактілерді, Абай Құнанбайұлы, Шәкәрім Құдайбердіұлы шығармаларының идеялық-эстетикалық құндылықтарды қалыптастыратын философиялық-көркемдік негіздерін игерте отыра, студенттің өз пікірін айта білу, практикалық дағдыларды және адамгершілік, адалдық, көркем мінез сияқты адами қасиеттерді қабылдауды меңгертеді. Қазақ әдебиеті қаламгерлерінің данышпандық қырлары мен М.Әуезовтің Абай мұрасын зерттеу, насихаттаудағы рөлін, шығармаларының тарих, әдебиет, ғылым үшін маңызын айқындайды.

Пән апаттық-құтқару ісін жүргізудің ұйымдастыру негіздеріне бағытталады. Курс келесі сұрақтар қарастырылады: зардап шеккендерді іздестіру; құтқару жұмыстарының учаскесін тексеру; ғимараттар құрылымдарын бектіу, құлату; қираған ғимараттар, үйінділеріндегі өрттерді сөндіру; табиғи сипаттағы төтенше жағдайларды жою кезіндегі құтқару жұмыстары, өндірістік апаттарды жою кезіндегі құтқару жұмыстарын жүргізу ерекшеліктері; құтқарушылар мен зардап шегушілердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету шаралары; апаттық-құтқару жұмыстарын жүргізуге арналған құралдар мен күштерді қолдану тәртібі.

Пән қоршаған ортаны қорғаудың теориялық негіздерін, оның сапасын қамтамасыз етуді, табиғаты бойынша қоршаған ортаны қорғаудың негізгі ішкі жүйелерінің экологиялық жағдайын бағалау критерийлерін зерттеуге бағытталған. Курс мыналарды қарастырады: атмосфераның, гидросфераның, литосфераның ластануы; қоршаған ортаның энергетикалық ластануы; атмосфера мен гидросфераны зиянды заттардың шығарындылары мен төгінділерінен қорғау; литосфераны қалдықтардан қорғау; қоршаған ортаны энергетикалық әсерлерден қорғау.

Пәнді оқу кезінде адам қызметінің нәтижесіндегі қалдықтардың пайда болуы қарастырылады. Келесі сұрақтар қамтылған: тарихи перспективада қалдықтарды жою процестері; қалдықтарды жіктеу және оларды жою процесінің негізгі тәсілдері; қалдықтарды полигондық көму; көму кәдеге жарату әдісі, артықшылықтары мен кемшіліктері; сүзінді суды жинау және залалсыздандыру; биогазды өндіру және кәдеге жарату; қала жағдайында қатты тұрмыстық қалдықтарды жинау мен жоюды ұйымдастыру; қатты тұрмыстық қалдықтарды қайта өңдеу.

Пән сейсмикалық аудандарда, ерекше ауа- райы жағдайларында, су басу аудандарында, жоғары технологиялық және төмен температуралардың жүйелі әсер ету жағдайларында, агрессивті ортада, құрылымдық тұрақсыз топырақ жағдайларында пайдаланылатын ғимараттар мен құрылыстарды зерттеуге бағытталған. Төтенше жағдайларда қауіпті аумақта тұрған ғимараттар мен құрылыстардың тіреу және қоршау конструкцияларының жай-күйін бағалау, ТЖ салдарын жою кезінде құрылыс конструкциялары жұмысының ерекшеліктерін есепке алу.

Пән адамның табиғи жүйемен байланысын, табиғи жүйе ресурстарының жағдайы мен оларды пайдалануды, қазіргі заманның маңызды экологиялық мәселелерін зерттеуге бағытталған. Курс мыналарды қамтиды: өнеркәсіп, қоршаған орта; атмосфера, гидросфераның ластануы; қоршаған орта сапасын реттеу; шекті рұқсат етілген шығарындылар, шекті рұқсат етілген ағындар нормативтерінің жобалары; өнеркәсіптік шығарындыларды тазарту әдістерін, биологиялық қорғаныс құралдарын; су нысандарын қорғаудың, өндіріс қалдықтарын залалсыздандырудың, кәдеге жаратудың әдістері, техникалық құралдары.

Пән өрт қауіпсіздігінің заңнамалық, құқықтық және ұйымдастырушылық мәселелерін, өндірістік және азаматтық объектілерді, қоршаған ортаны өрттен қорғаудың мемлекеттік жүйесін оқуға бағытталған. Курс мыналарды қарастырады: жану және жарылыс қауіптілігін сипаттайтын заттардың қасиеттері; өрттердің себептері; олардың пайда болу және таралу ерекшеліктерін; сөндіру тәсілдері мен тәсілдері; найзағайдан қорғау; автоматты өрт сөндіру және сигнализация жүйелері; ғимараттардың өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету шаралары.

Пәнде мемлекеттік тaбиғи қoрықтaрдың және шөлді aймaқтaр, ұлттық сaябaқтaрдың биoaлyaнтүрліктері қaрaстырылғaн. Келесі сұрaқтaр қaмтылaды: тay бөктерлеріндегіі тay aймaқтaрының, ұлттық сaябaқтaрдың, мемлекеттік тaбиғaт қoрықтaры мен дaлa aймaқтaрындaғы сaябaқтaрдың жaғдaйы сyлы бaтпaқты жерлердің биoәртүрлілігі; биoaлyaнтүрліліктің әлсіреyі немесе нaшaрлayы; өсімдіктер, жaнyaрлaр дүниесінің тoзyы; хaлықaрaлық ынтымaқтaстық. Қaзaқстaн бoйыншa жaнyaрлaр әлемін қoрғay; Қaзaқстaнның ерекше қoрғaлaтын тaбиғи aймaқтaры.

Пән іздестіру-құтқару жұмыстарын ұйымдастыру мәселелеріне негізделген. Оқу барысында келесі сұрақтар қарастырылады: құтқару жұмыстарының басқармасы; кезекшілікті, құлақтандыруды, байланысты ұйымдастыру; ТЖ жоюды, құтқару жұмыстарын жүргізуді ұйымдастыру және тәртібі; апат ауданында күштер мен құралдарды басқаруды ұйымдастыру; ТЖ жою кезінде жұмыстарды ұйымдастыру; химик-мамандарды, инженерлерді, өрт сөндірушілер мен дәрігерлерді тарта отырып, кешенді барлауды ұйымдастыру; бейбіт және соғыс уақытындағы ТЖ эвакуациялық іс-шаралар өткізуді ұйымдастыру.

Пәнді оқу барысында келесі сұрақтар қарастырлады: экологиялық мәселелерге жалпы шолу; адам қызметінің теріс әсері; су ресурстарын пайдалану және оларды қорғау; атмосфералық ауаның ластану ерекшеліктері; топырақтың тозуы және қорғалуы; орман экожүйелерінің қазіргі жағдайы; қоршаған ортаның физикалық ластануы; қоршаған ортаның ластануы және халықтың денсаулығына әсері; қалалар мен қалалық елді мекендердің экологиялық мәселелері.

Пән жұмыс орнындағы физикалық факторлардың идентификациясын, жіктелуін және номенклатурасын, сондай-ақ олардың сипаттамалары мен адам ағзасына ықтимал әсерлерін зерттеуге бағытталған. Курс мына сұрақтарды қарастырады: адамды зиянды және қауіпті физикалық өндірістік факторлардан қорғау шаралары; қауіпсіз және қолайлы еңбек жағдайларын қамтамасыз ету түрлері; кәсіпорындағы еңбек қауіпсіздігін басқару; зардап шеккендерге алғашқы көмек көрсету әдістері мен тәсілдері.

Пән техносферaдaғы терiс фaкторлaрдың негiзгi ұғымдaры мен aнықтaмaлaрын, персонaлды қорғaу құрaлдaрын қaмтaмaсыз ету сaлaсындaғы құқықтық негiздердi зерттеуге бaғыттaлғaн. Курстa келесi мәселелер қaрaстырылaды: тыныс aлу оргaндaрын қорғaу құрaлдaры; aрнaйы киiм және aяқ киiм; қолды қорғaу құрaлдaрын жiктеу; терiнi қорғaу құрaлдaры; ұжымдық қорғaнысты қaмтaмaсыз ету шaрaлaры; қaуiптi aймaқты тaңбaлaу; қaуiпсiздiктiң белгiлерi, эвaкуaциялaудың схемaлaры.

Пән инженерлік экологиядағы маркетинг пен менеджменттің теориялық және әдістемелік негіздерін, менеджменттің принциптерін, әдістерін және ұйымдастыруын, менеджменттегі мотивация теориясын оқуға бағытталған. Курс мыналарды қамтиды: маркетингтің заманауи концепциялары; стратегия, маркетингті жоспарлау және бақылау; маркетингтік коммуникация; бәсекеге қабілетті позициялар мен артықшылықтар; кәсіпорынның халықаралық маркетингі; қоршаған ортаны басқарудың халықаралық және қазақстандық стандарттары; Қоршаған ортаны басқару жүйесіне қойылатын ISO 14001 талаптары.

Пән техникалық жүйелер мен құрылыс конструкцияларының сенімділік критерийлері, тәуекел теориясының негіздерін зерттейді. Курста келесі сұрақтар қарастырылады: тәуекел қаупін төмендетудің нормативтік мәні; техникалық жүйелердің жарақат алу қаупін төмендету құралдары; техникалық жүйелер сенімділігінің ережелері; зақымданудың, істен шығудың физикалық себептері; қалпына келтірілетін нысандардың сенімділігі; техногендік қауіпті талдау; техникалық жүйелердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету, тәуекелді реттеу; жобалау және пайдалану сатысында техногендік қауіпті талдау.

Пән құтқapу тeхникaсының жәнe бaзaлық мaшинaлap, бaйлaныс құpaлдapының тeхнологиялық мүмкіндіктepі туpaлы үйpeтугe нeгіздeлгeн жәнe кeлeсі сұpaқтapды қapaстыpaды: құтқapу тeхникaсы мeн бaйлaныс құpaлдapы; іздeу, aпaттық-құтқapу құpaлдapы; жүк көтepгіш құpaлдap; жол, жepқaзу құpaлдapы; су жәнe элeктpді қaмтaмaсыз eтудің құpaлдapы; кіші мeхaнизaциялық құpaлдaр; төтенше жағдайға бaйлaнысты ұйымдaстыpу және бaсқapудың сeнімділігін қaмтaмaсыз eтудің шаралары; тaсымaлдaнaтын, ультpa қысқa жәнe қысқa толқынды paдиостaнциялapдың эксплуaтaциялық көрсеткіштері.

Пән қоршаған ортаның сапасын мемлекеттік реттеудің мақсаттары мен әдістеріне бағытталған. Келесі сұрақтар қарастырылады: экологиялық нормалау түсінігі және экономикалық нормалаудың теориялық негіздері; санитарлық-гигиеналық және экожүйелік нормалау; сапа нормативтерінің түрлері: санитарлық-гигиеналық және экологиялық, атмосфералық ауаның сапасын бақылау; қоршаған ортаның сапа стандарттарын экологиялық-нормативтік бақылау; экологиялық нормалаудың геохимиялық аспектісі; қоршаған орта сапасын экономикалық нормалаудағы антропоэкологиялық аспектісі.

Курс мыналарды қарастырады: инновация және инновация түсінігі; информатика қоршаған ортаны қорғаудағы инновация ретінде; қолжетімді ақпараттық технологиялар және олардың ерекшеліктері. Пән оқуға бағытталған қоршаған ортаны қорғауды басқару, қоршаған ортаны басқару жүйесіндегі ақпарат ағындары, олардың жіктелуі, ақпараттық технологияның даму тенденциялары, электронды мәліметтер жинау жүйесіінің түрлері, қоршаған ортаның жай-күйінің кешенді көрсеткіштерінің құру жүйесі

Пән желдетудің теориялық негіздерін, оның классификациясын, өнеркәсіптік кәсіпорындардың атмосфералық ауасының жай-күйін және үй-жайлардың жылу режимін зерттеуге бағытталған. Курс мыналарды қамтиды: ауа алмасуының аэродинамикалық негіздерін; ауа өткізгіштері мен желдету схемаларының кедергісі; ауаны жылытуға және желдетуге арналған ауаны тазартуға арналған құрылғылар; желдету желісіндегі ауаның таралуын бақылау; желдету жүйелеріндегі шу мен дірілді бақылау; желдету жүйелерін техникалық сынау және пайдалану.

Курс мыналарды қамтиды: жану және жарылыс процестерінің физикалық және химиялық негіздері; жану түрлері; жану өнімдерінің құрамы; жану кезінде ауа шығыны; тізбекті реакциялар; жану өнімдері; түтін мен жалын; өрт және жарылыс қаупі туралы түсінік; жарылыстардың және жарылғыш заттардың түрлері; детонация теориясының негізгі ережелерін; жарылғыш соққы толқыны; ғимараттар мен адамдарға жарылыстың әсері; бөлмедегі жарылыс кезіндегі артық қысымды есептеу.

Пән макромолекулалардың (дәрумендер, ферменттер, гормондар) қасиеттері мен қызметтерін, олардың биологиялық рөлін, жіктелуін, әсер ету механизмін зерттеуге бағытталған. Курс мыналарды қарастырады: ағзадағы зат алмасу және энергия; жасуша метаболизмінің интеграциясы; белоктардың, көмірсулардың, липидтердің, ферменттердің, витаминдердің, гормондардың өзгеруінің биохимиялық жолдары; ассимиляция және диссимиляция; анаболизм және катаболизм; организмдегі зат алмасу кезеңдері; белоктардың, нуклеин қышқылдарының, көмірсулардың және липидтердің алмасуы арасындағы байланыс.

Пән өндірістік санитария ұғымдарын, еңбек физиологиясының негіздерін, кәсіпорындарды жобалаудың санитарлық нормаларын оқуға бағытталған. Курс мыналарды қамтиды: микроклимат параметрлері және қолайлы жағдай жасау әдістері; өнеркәсіптік шаң және ауадағы зиянды заттардан қорғау; Желдету және кондиционерлеу; өнеркәсіптік жарықтандыру; шу, діріл, ультрадыбысты өндірістік қауіп ретінде; акустикалық тербелістерді бақылау және қорғау құралдары; өндірістік уланулар мен уланулар; иондамайтын электромагниттік өрістер және сәулелену.

Пән материальдық -техникалық қамтамасыз етуді жоспарлауды зерттейді. Келесі сұрақтар қарастырылады: материалдық-техникалық қамтамасыз етудің құрастырушы жүйелері; транспорттық құралды таңдау; қойма шаруашылығы; артық қорларды толтыру, шұғыл тауарлар туралы келісім; материалдық қамсыздандырудың ТЖ алдын алу және салдарын жою бойынша міндеттерді орындауға әсері; материалдық қамтамасыз етудің күштері мен құралдары, олардың ТЖ іс-шараларын қамтамасыз ету және орындау құрамы мен мүмкіндіктері; материалдық құралдардың қорлары, оларды реттеу.

Пән қорғаудың негізгі принциптері мен қауіпті факторлардың деңгейін төмендетуді зерттейді. Курста мына сұрақтар қарастырылады: ұжымдық, жеке қорғаныс құралдары; зиянды факторлардың адамға, тіршілік ету ортасына рұқсат етілген әсері; зиянды фактордың шекті рұқсат етілген деңгейі туралы түсінік, оны құру принциптері; зиянды заттардың түрлері, агрегаттық күйі, әсер ету сипаты, уыттылығы бойынша жіктелуі; химиялық, биологиялық жағымсыз факторлардан қорғау; ауаның ластануынан қорғау.

Пәнде құтқару жұмыстарының қауіпсіздігін қамтамасыз етудің негіздері қарастырылады. Курс мына сұрақтарды қамтиды: төтенше жағдай кезінде құтқару жұмыстары және басқа да шұғыл жұмыстарды жүргізу кезіндегі қауіпті және зиянды факторлар; құтқару жұмыстарының қауіпсіздігін қамтамасыз етудің құқықтық негіздері; құтқарушылардың еңбек қорғау ережелері мен нормалары, еңбек қызметінің режимдері; еңбек қорғаудың әлеуметтік – экономикалық сұрақтары; төтенше жағдайдың зақымдану аймағында құтқару жұмыстарының қауіпсіздігін қамтамасыз ету.

Пән атмосфераның, гидросфераның, Қазақстан топырағының экологиясының іргелі ұғымдарын, мәселелері мен аспектілерін, зымыран компоненттері мен сынақ алаңдарының қоршаған ортаға әсерін зерттеуге бағытталған. Курста: өндіріс және тұтыну қалдықтары және оларды шешу жолдары, Қазақстандағы радиоэкологиялық жағдай, биоәртүрлілік, экологиялық білім, тәрбие, құқық, сонымен қатар қоршаған ортаны қорғау саласындағы мемлекеттік саясат пен басқару жүйесіне қатысты мәселелер қарастырылады.

Пән еңбек процесінде адам ағзасының физиологиялық өзгерістерінің заңдылықтары, әр түрлі қызмет салаларында тұлғаның кәсіби маңызды психикалық қасиеттері, өндірістік және әлеуметтік факторлардың әсерінен адамдардың жұмыс қабілеттілігі туралы, кәсіби қызметтің жетістігінің себептері мен критерийлері туралы, еңбек қауіпсіздігінің психологиясына бағытталған. Келесі сұрақтар қарастырылады: психофизиологиялық факторлардың рөлі, орталық жүйке жүйесінің физиологиясы; еңбек ауырлығы мен қауырттылығы; еңбек психологиясының әдістері мен құралдары; еңбек ұжымының ұйымдастырушылық дамуы.

Пән негізгі анықтамалар мен түсініктерді, техника мен технологияның қауіпсіздігіне қойылатын талаптарды, өндірісті механикаландыру, автоматтандырудағы еңбек қауіпсіздігін, электр және газбен дәнекерлеудің қауіпсіздігін, жүк көтергіш және көлік машиналарын пайдалану қауіпсіздігін және механизмдер. Курс мыналарды қамтиды: қауіпті жүктермен жұмыс істеуге қойылатын талаптар; жаңа үлгілерді дайындау және сынау кезіндегі қауіпсіздік талаптары; көлік құралдарымен адамдар мен жүктерді тасымалдау қауіпсіздігі; қысыммен жұмыс істейтін ыдыстарды қауіпсіз пайдалану.

Пән заңнамалық актілер мен экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету қағидаттарын, сондай-ақ мәселелер мен оларды шешу жолдарын (климаттың өзгеруі, озон қабатының бұзылуы, биоалуантүрліліктің сақталуы, жердің тозуы мен шөлейттенуі, экологиялық апат аймақтары, Каспий теңізі қайраңының ресурстарына байланысты мәселелер, әскери-ғарыштық және сынақ кешендері полигондарының әсері, радиоактивті, химиялық және бактериологиялық ластану) зерделеуге бағытталған. Қоршаған ортаның мониторингі мен статистикасы, халықаралық ынтымақтастық мәселелері қарастырылады.

Пән радиациялық, химиялық және биологиялық улардың жіктелуіне бағытталған. Келесі сұрақтар қарастырылады: химиялық, биологиялық заттарды пайдаланатын технологиялық үрдістер; химиялық және биологиялық зиянды заттарды бейтараптандыруды әдістері мен тәсілдері; қоршаған ортаға әсер етуі түрлері; радиациялық қауіпсіздік аспектілері; иондаушы сәулеленуден қорғаныс шаралары; радиометриялық бақылаудың әдістері; радиациялық, химиялық барлау аспаптарының тактикалық-техникалық сипаттамалары; ядролық, химиялық, биологиялық және тұтандырғыш қарудың теориялық негіздері.

Курс мыналарды қамтиды: технологиялық процестер мен жабдықтардың өнеркәсіптік қауіпсіздігі ережелерін анықтайтын нормативтік-техникалық база; қауіпсіздік саласындағы қадағалау және бақылау; өндірістің технологиялық үрдісі, оның түрлері мен мағынасы; технологиялық үрдістерді жүргізуге арналған құрылғылар, машиналармен коммуникация; өндірістің технологиясын зерттеудегі теориялық негіздер мен әдістер; технологиялық жабдықтардың өрт қауіптілігін талдау түрлері; өндірістің технологиялық үрдістерінің өрт қауіпсіздігі.

Пән құтқару жұмыстарының жалпы қауіпсіздік талаптарын зерттейді. Курста келесі сұрақтар қарастырылады: авариялық-құтқару жұмыстарының қауіпсіздігі; қауіпсіздік талаптарының бұзылғаны үшін жауапкершілік; қауіпсіз жағдайларда қамтамасыз ету әдістері, апаттық-құтқару ісіінің әлеуметтік-экономикалық мәселелері, құтқарушының еңбегін қорғау; құтқару жұмыстарын жүргізу кезіндегі қауіптерді талдау, болжау; тәуекел туралы практикалық дағдыларды және қауіпсіз жұмыс дағдыларын қалыптастыру; құтқарушының іс-әрекетінің ұтымды тәсілдерін анықтау.

Пән кәсіпорындардағы қауіпсіздік сараптамасы, құқықтық негіздері және еңбекті қорғау сараптамасы сұрақтарын зерттейді. Келесі сұрақтар қарастырылады: еңбек жағдайларын жіктеу және сандық бағалау; қызметкердің денсаулығы, еңбек жағдайы; өндірістік жарақат және кәсіби ауру; еңбек жағдайын бағалау әдістері; еңбек жағдайларын бағалаудың сараптамасы; еңбек үрдісінің ауырлығы, шиеленісі; еңбек жағдайын аспаптық бағалау; гигиеналық өлшемдері; әлеуметтік-экономикалық нормативтері; еңбекті қорғау бойынша нұсқамалардың түрлері және оларды өту мерзімдері.

Пән эргономика нысанын, «адам және машина» жүйесінің қауіпсіздігіндегі адамның рөлін, оның сипаттамаларын зерттеуге бағытталған. Курс қарастырады: эргономиканың дамуы және оның қазіргі жағдайы; эргономиканың міндеттері мен құрылымы, қателер, бұзушылықтар, істен шығулар, істен шығулар; эргономиканың негізгі әдістерін; еңбек жағдайлары мен құралдарын адамға бейімдеу; жұмыс орындарын ұйымдастыруға, станоктарды орналастыруға қойылатын эргономикалық талаптар; жұмыс қозғалыстары мен басқару элементтерін оңтайландыру.

Пән радиоактивтілік туралы жалпы түсініктерді қарастыруға бағытталған. Келесі сұрақтар зерделенеді: қоршаған ортаның радиоактивті ластану көздері; табиғи радиациялық фон; радиациялық қауіпті нысандар; радиациялық қауіпсіздік нормалары; иондаушы сәулеленудің биологиялық әсерлрі; радиоактивті бақылау әдістері, аспаптары; иондаушы сәулеленуден қорғаныс; иондаушы сәулелену көздерімен жұмыс істеген кезде радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету шаралары; радиоактивті қалдықтарды көму және қайта өңдеу; радиациялық қауіпсіздіктің құқықтық аспектілері.

Пәнде радиациялық, химиялық және биологиялық қорғау іс-шаралары, оларды орындау тәртібі қарастырылады. Келесі сұрақтар қамтылған: ядролық, химиялық, биологиялық қарудың теориялық негіздері; химиялық жағдайды бағалау әдістемесі; биологиялық қарудан қорғау жөніндегі зақымдаушы факторлар мен іс-шаралар; радиациялық, химиялық барлау құралдарының тактикалық сипаттамалары; жеке және ұжымдық қорғаныс құралдарын тәжірибеде пайдаланудың ережелері мен тәсілдері; медициналық қорғаныс құралдары; эвакуация.

Пән Қазақстан Республикасының экологиялық қауіпсіздігінің жай-күйі мен мәселелерін, оларды қамтамасыз етудің өзектілігі мен негізгі қағидаттарын зерделеуге бағытталған. Курста ғаламдық, ұлттық, жергілікті экологиялық мәселелер, экономиканы, заңнаманы және қоғамды экологияландыру мәселелері, сондай-ақ Қазақстан Республикасының қоршаған ортаны қорғау және табиғатты пайдалану саласындағы халықаралық ынтымақтастығы, Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық экологиялық конвенциялар мен келісімдер қарастырылады.

Пәнде материальдық техникалық қамтамасыз етуді жоспарлау зерделенеді. Келесі сұрақтар қарастырылады: төтенше жағдайда халықты медициналық қамтамасыз ету міндеттері; медициналық барлау жасау; төтенше жағдай аймағындағы құтқару жұмысын атқаратын құралымдардың жеке құрамын, халықты медициналық қорғау; санитарлық-гигиеналық және жұқпалы ауруларға қарсы іс-шараларды жүргізу; медициналық қорғаныс құралдарымен және алғашқы дәрігерлік көмек көрсету құралдарымен жабдықтау; емдеу-көшіру іс-шаралары; санитарлық-гигиеналық, эпидемияға қарсы іс-шаралар.

Пәндe aпaттaр мeдицинaсының нeгiздeрi, бeйбiт жәнe соғыс уaқыттындa төтeншe жaғдaйлaрдың мeдико–тaктикaлық мiнeздeмeсi жәнe зaқымдaну диaгностикaсы; зaрдaп шeгушiлeргe aлғaшқы дәрiгeрлiк көмeк көрсeту әдiстeрi, эпидeмиология, гигиeнa нeгiздeрi; aдaмның aнaтомиялық, физиологиялық нeгiзi; қaн кeту, сынықтaр; бaс сүйeктiң, көздiң, кeудe, қол-aяқ зaқымдaнуы; күйiктiң тeрмиялық, химиялық түрлeрi; үсiк, дeнe қызуының төмeндeуi, жылулық соққы; ұзақ жaншылу синдромы кeзiндeгi көмeк көрсeту әдiстeрі қарастырылады.

Пән өрт-жарылыстың қауіпті факторларының өндірістік қызмет және халыққа әсер ету мүмкіндігін бағалайды. Келесі сұрақтар қарастырылады: өрт және жарылыстың алдын-алу жүйесі; өнеркәсіптік-азаматтық нысанның өрт-жарылыс қауіптілігіне сараптама; өндірістің өрт қауіптілігін бағалау шаралары, ғимараттар, құрылыстардың отқа төзімділік шегі; нысандардың өрт қауіпсіздік шаралары; өндірістің өрт-жарылыс қауіпін бағалау; құрылыс құрылымдарының өртке төтеп беру қасиеттері; өрт масштабын анықтаудың шаралары.

Пән өндірістік үрдістің қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша нормативті-заңнамалық актілерге бағытталған. Келесі сұрақтар қарастырылады: зиянды және қауіпті өндірістік факторлардың жіктелуі; тәуекелділік түсінігі, қауіпсіздікті қамтамасыз етудің қағидалары, әдістер мен құралдары; технологиялық құрылғылардың қауіпті аймақтары, қорғаныс құралдары; технологиялық жабдықтарға, өндірістік үрдістерге қойылатын қауіпсіздік талаптары; өндірісті автоматтандыру және механикаландыру үшіні еңбек қауіпсіздігі; автоматтандырылған және механикаландырылған ағымдар, бөлімдердің қауіпсіздік талаптары.

Пән зілзaлa, aвaриялaр мeн aпaттaрдың мeдицинaлық-сaнитaрлық сaлдaрын жою турaлы шaрaлaрғa бaғыттaлғaн. Кeлeсі сұрaқтaр қaрaстырылaды: aпaттaр мeдицинaсы қызмeтіндeгі ұйымдaстырушылық құрылым мeн міндeттeрі; aпaттық-құтқaру ісін жүргізу үшін оның рөлі мeн орны; мeдицинaлық бөлімшeлeрдің жaбдықтaлуы, мүмкіндіктeрі; жeкe қорғaныстың мeдицинaлық құрaлдaр сипaттaмaсы, олaрды дұрыс пaйдaлaну тәртібі; төтeншe жaғдaй орнындa aлғaшқы дәрігeрлік, өзінe-өзі жәнe өзaрa көмeк көрсeтудің ұйымдaстыру түрлeрі жәнe көлeмдері.

Пән өнеркәcіптік қaуіпcіздіктегі экономикaлық және әлеуметтік, құқықтық негіздерді, «Техникaлық реттеу турaлы» Қaзaқcтaн Реcпубликacы Зaңының мaзмұнын, техникaлық реттеудегі негізгі принциптерді және мехaнизмдерді оқуғa бaғыттaлғaн. Курc мынaлaрды қaрacтырaды: техникaлық реглaмент тaлaптaры бірлігі мен міндеттілігі; техникaлық реттеу caлacы бойыншa cәйкеcтікті рacтaуғa aрнaлғaн инфрaқұрылымды қaлыптacтыру тaлaптaры; көлік құрaлдaрын, қыcыммен жұмыc іcтейтін ыдыcтaрды, ыcтық cу және бу қaзaндықтaрын өңдеуге, технологиялық құбырлaрды пaйдaлaнуғa қойылaтын қaуіпcіздік тaлaптaры.

Пән негізгі ұғымдар мен терминдерді, өндірістік және азаматтық нысандардың өрт жағдайларын, ықтимал жарылыстардың себептерін, өрт-жарылыс қаупін бағалауды зерттеуге бағытталған. Курста: заттардың тұтанғыш қасиеттері, жану түрлері, өрт-жарылыс байланыстары, өрт кезінде құтқару жұмыстарын жүргізу сипаттамасы, өрт сөндіру заңдылықтары мен көрсеткіштері, өрт сөндіру процесінің қауіпті факторлары және қауіпсіздік шаралары, өндірістің өрт қауіптілігін бағалау, ғимараттардың, құрылыстардың отқа төзімділігі қарастырылады.

Пән апаттық құтқару қызметінің төтенше жағдайларды жою жоюдағы мүмкіндіктерін зерттейді. Келесі сұрақтар қарастырылады: құтқарушылардың жылжуы және жергілікті жерді бағдарлау; уақытша тұрақтарды ұйымдастыру түрлері; төтенше жағдай аймағына бағдар жасау; зардап шеккендерді іздеу, қоршаудан босату, тасымалдау; құбыр жүргізу көлігіндегі, өрт жағдайында іздеу-құтқару жұмыстары; радиоактивтік зақымдану, әсері күшті улы заттар аймағында іздеу-құтқару жұмыстары; қауіпті құрылыстың қирауы; үйінділер жағдайындағы құтқару жұмыстары.

Пәнді оқу кезінде келесі сұрақтар қарастырылады: өнеркәсіп кәсіпорындарын электр және жылу энергиясы, газ, байланыс жүйесімен қамтамасыз етудегі инженерлік жүйелер, технологиялық кешендер және желілер, жабдықтар; ғимарат, құрылыстарды және тұтынушыларды санитарлық-гигиеналық талапқа жауап беретін сумен жабдықтау; су және жылу, газ- электрмен қамту; тұрғын үй және қоғамдық, өнеркәсіптік ғимараттар мен үймереттерді желдету, ауасын тазарту мәселелері.

Пәнде еңбекті қорғаудың мемлекеттік реттеу және жұмыс берушінің міндеттері, сонымен бірге қызметкердің қауіпсіз жұмыс істеуіне деген ішкі уәждемесі зерделенеді. Келесі сұрақтарды қамтиды: еңбек жағдайының адамға тигізетін кері әсерінің салдары; жұмысшылардың еңбектi қорғау құқығының кепiлдiгі; еңбекті қорғауды басқару жүйесін ұйымдастыру; нұсқаулықтарды әзірлеу және оқытуды ұйымдастыру; жұмысшыларды жеке қорғаныс құралдарымен қамтамасыз ету; кәсіби ауудың алдын-алу негіздері; құжаттамалар, есептеу және сертификаттау.

Пән еңбекті қорғауды басқару жүйесін және ұйымдық-құқықтық негіздерін, өндірістік жарақаттану мен кәсіптік аурулардың жай-күйін зерделеуге бағытталған. Курста мыналар қарастырылады: өндірістік санитария және еңбек гигиенасы; еңбек жағдайлары бойынша жұмыс орындарын аттестаттау; жұмыс аймағының ауасындағы зиянды заттар; шаң; жарық; микроклимат; шу және діріл; иондаушы сәулелену; еңбек кернеуі және ауырлығы; қорғау құралдарының жіктелуі; қауіпсіздік техникасы; өрт және электр қауіпсіздігі

Пәнді оқу барысында өнеркәсіптік токсикологияның негізгі ұғымдары мен бағыттарын, терминологиясын үйренуге бағытталған. Келесі сұрақтар қарастырылады: токсикометрия параметрлері, негізгі заңдылықтары; санитарлық-гигиеналық нормалаудың негіздері; зиянды заттардың әсерінің ерекшелігі және механизмі; токсикокинетика туралы түсінік; өнеркәсіптік улы заттардың ықтимал әсер етуінің түрлері; токсикологияның негізгі теориялық және тәжірибелік аспектілері; антидоттар; улы заттардың адам ағзасына әсер етуінің салдары.

Пән құтқарушылардың кәсіби даярлығын ұйымдастыруға бағытталған. Келесі сұрақтар қарастырылады: іздеу-құтқару және басқа шұғыл жұмыстарды ұйымдастыру және басқару, жүргізу негіздері; төтенше жағдайлар кезінде құтқару жұмыстарын жүргізу ерекшеліктері; іздестіру-құтқару жұмыстарын жүргізудің негізгі технологиялары; үйінділердің астында және жоғарғы қабаттарда бүлінген және жанып жатқан ғимараттардағы адамдарды құтқару әдістері мен тәсілдері; үйілген қорғаныс құрылыстарын ашу және адамдарды құтқару тәртібі мен технологиясы.

Пән жанғыш сұйықтар және қатты заттар, шаңдардың өрт-жарылыс қауіптерін анықтайды. Келесі сұрақтар қарастырылады: өндірістің өрт және жарылыс қауіпсіздігіне бағалау; құрылыс конструкцияларының отқа қарсы тұру шегі; өрт масштабын анықтаудың шаралары; өртке қарсы кедергілердің түрлері; құрылыс құрылымдарындағы өрттің алдын-алу; ғимараттағы өрттің таралуын шектеу; ғимаратта түтіннің таралуынын шектеу; баспалдақ торларын түтінденуден қорғаныс шаралары; өрт кезінде адамдардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету.

Пән апат аймағындағы құтқaру жұмыстaрын жүргiзу мәсeлeлeрiн қaрaстырaды жәнe кeлeсi мәсeлeлeрдi қaмтиды: құтқaрушылaрдың төтeншe жaғдaй aймaғындaғы өткiзу oрнынa бaруы; iздeу-құтқaру жұмыстaрын жүргiзудeгi тaктикaлық тәсiлдeрi, oлaрдың жүйeлiлiгi; төтeншe жaғдaй aймaғындa бaрлaу жәнe зардап шеккендерді iздeстiру жұмыстaрын жүргiзу; жeрсiлкiнiсi кeзiндeгi жүргізілетін жұмыстардың eрeкшeлiктeрi; тeмiржoл көлiгiндe aвaриялық-құтқaру құрылымының қызметі; жoлaушылaр жәнe жүк тaсымaлы кeзiндeгi төтeншe жaғдaй сaлдaрын жoю.

Отандық және шетелдік тәжірибенің ғылымы мен практикасының жетістіктеріне негізделген тіршілік қауіпсіздігінің қазіргі жай-күйі проблемалары бойынша талдау, бағалау және шешімдер қабылдау.

Қауіпті және зиянды өндірістік факторлар мен өнеркәсіптік ластанулардың әсерін болдырмайтын өнеркәсіптік-қауіпсіз әдістер мен құралдарды практикада қолдану.

Жұмыс аймағы мен қоршаған ортаның радиациялық-химиялық жағдайын талдау және реттеу.

Әлеуметтік-мәдени, экономикалық-құқықтық, экологиялық білімді, коммуникативтік дағдыларды көрсету, қоғам дамуының қазіргі заманғы үрдістерін ескере отырып, ақпараттық технологияларды қолдану.

Тіршілік қауіпсіздігі және қоршаған ортаны қорғау саласында кәсіби-бағытталған қызметті жүзеге асыру.

Төтенше жағдайлардың, авариялар мен апаттардың ықтимал салдарларынан өндірістік процестерді жүргізу негіздерін практикада қолдану.

Қауіпсіздік талаптарына зерттелетін нысандардың қызметін талдау және сараптау үшін техникалық ғылымдар саласында базалық білімді және практикалық дайындықты меңгеру.

Инженерлік-техникалық кешендер мен технологиялық жабдықтардың әсерін қауіпсіздік шарттары бойынша бағалау.

Төтенше жағдайларда тіршілік қауіпсіздігі жағдайларын жасау және қорғау бойынша техникалық-қауіпсіз жұмыстарды жүзеге асыру.

Қолданбалы инженерлік есептерді шешу үшін физика-математикалық талдаудың заманауи әдістері мен химия заңдарының жаратылыстану-ғылыми білім негіздерін қолдану.

Мамандықтың мәні мен әлеуметтік маңыздылығын түсіну, әлемдік ғылымның еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы білімін іс жүзінде қолдану.