7M02201 Тарих және әлеуметтік-дінтану ғылымдары в Ш. Уәлиханов атындағы Көкшетау университетi

Курстың мақсаты: әлеуметтік аспектіде ғылыми таным әдіснамасы бойынша білімді тереңдету және жүйелеу, ғылыми-зерттеу жұмысында әдіснамалық білімді практикалық қолдану дағдыларын дамыту.Мазмұны: қазіргі ғылым философиясының негізгі мәселелерін, оның тарихи эволюциясының негізгі кезеңдерін, ғылыми танымның, дәстүр мен дүниетанымның дамуын зерттеу; ғылым философиясының негізгі ұғымдары: логикалық-гносеологиялық, позитивизм, постпозитивизм; қазіргі өркениет мәдениетіндегі тарих ғылымы; қазіргі білім берудегі, тұлға мен қоғамдық сананы қалыптастырудағы ғылымның рөлі. Оқыту технологиялары мен әдістері: топтық жұмыс, жобалық жұмыс.

Мақсаты: Зерттеу тақырыбы бойынша қажетті ғылыми әдебиеттерді іздестіру, оларды ғылыми-педагогикалық іс-әрекетте практикалық қолдану бойынша негізгі білім мен дағдыларды қалыптастыру. Мазмұны: Ғылыми зерттеудің әдістемесі және әдістері туралы түсініктер. Зерттеу этикасының принциптері. Зерттеушінің ғылыми саналылығы және плагиат мәселесі. Ғылыми дәйексөздің принциптері мен мәдениеті. Зерттеу этикасының нормалары мен механизмі. Зерттеу қызметін этикалық реттеудің халықаралық мойындалған стандарттары. Оқытудың белсенді әдістері: ризома әдісі, жобалық әдіс, кейс-стади.

Курстың мақсаты-жоғары мектеп оқытушысының педагогикалық мәдениетінің негіздерін, білім беру жүйесінде инновациялық, кәсіби-педагогикалық қызметті жүзеге асыру үшін оның ғылыми-педагогикалық және практикаға бағытталған құзыреттерін қалыптастыру. Міндеттері-теориялық білім негізінде болашақ оқытушыны кәсіби міндеттерді шығармашылық шешуге дайындау; педагогикалық талдау, оқу-тәрбие үдерісін жоспарлау және ұйымдастыру әдістерін таңдау дағдыларын қалыптастыру; педагогикалық қарым-қатынас мәдениетін қалыптастыру. Әдістері: оқытудың белсенді әдістері, жобалық жұмыс, кейс-стади.

Қазақстандағы тарих ғылымының қалыптасуының негізгі кезеңдері. Қазақ ұлттық мәдениеті ғылыми-зерттеу институтының тарихи-археологиялық секторының құрылуы. Қазақ КСР Тарих, археология және этнография институтының қызметі. «Қазақстан Республикасында тарихи сананы қалыптастыру тұжырымдамасы». Тарихты зерттеудің ескі құрылымдарынан бас тарту. Қазақстанның ежелгі дәуірден бүгінгі күнге дейінгі бес томдық тарихының басылып шығарылуы. Қазақстандық тарих ғылымының қазіргі бағыттары. Жеке тарихи зерттеу орталықтарының құрылуы: Номадизм. Алаштану.

Курстың мақсаты: Кәсіби қызмет саласы үшін қажетті ауызша және жазбаша сөйлеу дағдыларын, коммуникативті сөйлеу қызметінің барлық түрлерінде тілдік материалды қолдану дағдыларын дамыту. Курс барысында магистранттар кәсіби сөздік қорын кеңейтеді, әртүрлі электронды сөздіктер мен анықтамалықтармен жұмыс істеуді үйренеді. Оқытылатын шет тілі саласындағы жобалық зерттеу қызметін қоса алғанда, оқыту үдерісінде коммуникативтік, интерактивтік әдістер мен ақпараттық технологиялар, жұмыстың жеке және топтық нысандары қолданылады. Материалдар мен дереккөздер білім беру бағдарламасының ерекшелігін ескере отырып таңдалады.

Мәселелік тарихнама тарих ғылымындағы танымдық іс-әрекеттің бөлігі ретінде. Алдыңғы тарихнамада пікірталас тудыратын немесе жеткіліксіз зерттелген мәселелерді анықтау және зерттеу. Мәселені одан әрі зерттеу жолдарын анықтау. Алдыңғы тарихнамада ғылыми білімнің дамуының қазіргі кезеңі үшін не маңызды екенін (нақты материал, идеялар, проблеманы белгілеу) бөліп көрсету. Тарихнама және саясат. Тарихнама және қоғам. Қазақстандағы тарихнамалық зерттеулердің қазіргі жағдайы және даму перспективалары.

Мақсаты – магистранттардың басқару психологиясы бойынша білімдерін және стратегиялық, жобалық және басқа да басқару түрлеріндегі негізгі психологиялық механизмдерді меңгеру негізінде басқарушылық шешімдерді қабылдаудың практикалық дағдыларын дамыту. Мазмұны: Басқару қызметінің тиімділігінің психологиялық факторлары. Жанжал психологиясы, медиация, кәсіби қызмет, іскерлік қарым-қатынас және команда құру. Психодиагностика және персоналды бағалау әдістері. Психологиялық тренингті әзірлеу және өткізу әдістемесі. Сабақ беру әдістері: тамыр әдісі, жобалық әдіс, кейс-стади.

Тарихи зерттеудегі баламалық және заңдылық сияқты негізгі заманауи әдіснамалық ұғымдар. Тарих ғылымын зерттеудің заманауи мәселелері. Тарихи таным принциптері, тарихи зерттеу әдістері. Деректерді зерттеудің әдіснамалық ұстанымдары. Деректанулық анализ және синтез. Тарихнамалық мектептердің қалыптасуы. Тарихи танымның әдіснамасы. Тарихи ғылымның функциялары. Тарихи зерттеудегі эмпирикалық және теориялық білімдер. Тарихнамадағы қазіргі заманғы бағыттар. Күнделікті өмір тарихы. Гендерлік тарих. Тарихи зерттеулерге постмодернистік тұрғыдан келу.

Қазақстан тарихының теориялық-әдіснамалық мәселелері. Қазақстандағы деректанулық зерттеулер. Қазақстан тарихындағы номадизм феномені. Түркі өркениетінің тарихы. Қазақ халқының этносаяси тарихы. Қазақ мемлекеттілігінің эволюциялық дамуы. Қазақстан Ресей империясының отарлық жүйесінде. Кеңес өкіметі және әкімшілік-командалық жүйенің қалыптасуы мен күшеюі мәселелері. Социалистік жүйенің дағдарысы және оның Қазақстандағы көрінісі. Қазақстан Республикасының мемлекеттік құрылысы. Қазақстан тарихындағы жаңа көзқарастар.

Қазақстанның қазіргі заман тарихының көкейкесті мәселелері бойынша тарихнама мен деректерді зерттеу. Кеңес өкіметі мен әкімшіл-әміршіл жүйенің орнатылуы мен күшеюі мәселелері. Ұлттық тарихи дискурстағы Қазақстандағы отырықшыландыру, аштық және кеңестендіру үдерісі. Қазақстандықтардың Екінші дүниежүзілік соғысқа қатысуы: мәселені жаңаша зерттеу. Тың игерудің этномәдени, демографиялық және экологиялық салдары. Социалистік жүйенің дағдарысы және оның Қазақстанда көрініс табуы. Тәуелсіз Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық және саяси жаңғыруы.

Дінді зерттеудің теологиялық және ғылыми тәсілдері. Дін әлеуметтануы. Дін қоғамдық институт ретінде. Жаңа діни ағымдардың пайда болуы. Дәстүрлі діндер мен жаңа қозғалыстардың өзара қарым-қатынасы. Қазіргі әлемдегі діни жағдай: даму тенденциялары мен проблемалары. Қазіргі әлемдегі ислам факторының мәселелері. Қазіргі діншілдіктің сипаты мен ерекшеліктері. Қазақстандағы қазіргі конфессиялық жағдай. Қазіргі Қазақстандағы діншілдік феномені.

«Анналдар» мектебі және оның тарих ғылымының тарихындағы орны. Ф.Бродельдің «жаһандық тарихы». Әлеуметтік тарих және тарихи антропология. «Жаңа локальдік тарих» және микротарих. Позитивизмнен алыстау; «фактілерді жинқтаудан» оларды түсіндіруге көшу, тарихи мәселелердің ауқымын кеңейту, қызығушылықты адам қызметіне шоғырландыру; қоғамды тұтастық ретінде зерттеуге бағытталған «тотальдікке» ұмтылу; Тарихи зерттеуде әртүрлі әлеуметтік-гуманитарлық ғылымдардың тәсілдерін біріктіретін пәнаралық нұсқаларды іздеу.

Дүниежүзілік тарихты зерттеудің теориялық және әдіснамалық негіздері. Еуропа мен Азиядағы феодалдық қатынастар генезисінің мәселелері. Дәстүрліден индустриалды қоғамға көшу мәселесі. XIX ғасырдағы Позитивизм және материализмнің дамуы, өркениетті талдаудың мәдени-тарихи әдіснамасы, тарихи синтез және «жаңа әлеуметтік тарих». Тарихты зерттеудегі формациялық және өркениеттік тәсілдердің арақатынасы. Постиндустриалды қоғам теориясы. Отарлау және деколонизация. Прогрестің экономикалық және революциялық модельдері. ХХІ ғасырдағы әлем. Глобализм және антиглобализм.

Ежелгі және ортағасырлық Қазақстан тарихының дереккөздері мен тарихнамасын зерттеудің әдіснамалық негіздері. Ежелгі Қазақстан аумағындағы көшпелі өркениеттің қалыптасуы. Дүниежүзілік тарихи үдерістегі түркі өркениетінің орны мен рөлі. Ұлық Ұлыс тарихының теориялық-тұжырымдамалық мәселелері. Қазіргі тарих ғылымындағы қазақ этногенезі мен этникалық антропологиясының мәселелері. Қазақ мемлекеттілігінің генезисі және эволюциясы. Ежелгі және ортағасырлық Қазақстан көшпелілерінің мәдениетін зерттеудегі өркениеттілік парадигмасы.

Этнологияның қазіргі замандағы іргелі мәселелері. Этнос және политоним ұғымының теориялық негіздері. Ю.В. Бромлейдің, Л.Н. Гумилевтің еңбектеріндегі этнос теориясы және потестарлық теория. Қазақстандағы этномәдени идентификация мәселесі. Этнос және ұлт мәнін түсінудегі модернистік көзқарастар. Примордиализм. Инструментализм. Пәнәралық ғылымдар: Әлеуметтік конструктивизм, Танымдық антропология, Эмпирикалық әдістер, Далалық зерттеу әдістері Талдау әдістерінің рөлі. Антропосоциогенез. Этникалық психология және этникалық мәдениет. Этноәлеуметтік дамудың қазіргі тенденциялары.

Исламдық құқықтық доктрина шеңберінде мемлекеттің ислам тұжырымдамасын дамыту. Адам құқықтарының исламдық тұжырымдамасы. Қазіргі мұсылман мемлекеттерінің саяси жүйелеріндегі ислам факторы. Тарихтағы және қазіргі кездегі ислам және саяси идеологиялар. Ислам және демократия. Қазіргі әлемдегі исламдық саяси партиялар. Ислам және қауіпсіздік мәселелері. Ислам қозғалыстарының радикалдану себептері. Қазіргі заманғы қарулы қақтығыстардағы ислам факторы. Мұсылман емес әлемдегі ислам және мұсылмандар.

Қазақстанның жаңа тарихының өзекті мәселелері бойынша тарихнама мен деректерді зерттеу. XVIІI-XIX ғасырлардағы қазақ мемлекеттілігінің мәселесі және оның геосаяси жағдайы. Қазақстан Ресей империясының отарлық жүйесінде. Қазақ мемлекеттілігінің жойылуы мәселесін зерттеудің теориялық-әдіснамалық жақтары. XVIІI-XIX ғасырлардағы қазақ қоғамының әлеуметтік-экономикалық және демографиялық дамуының теориялық мәселелері. Қазақ халқының ұлт-азаттық күресінің кезеңдері, ерекшеліктері мен тарихи маңызы. «Алаш» қозғалысы: дереккөздері мен тарихнамасы.

Екі дүниежүзілік соғыстар аралығы кезеңіндегі Еуропа мен Америка елдерінің негізгі даму бағыттары. Екінші дүниежүзілік соғыс тарихының проблемалық мәселелері. Екі полюстік әлемнің қалыптасуы. Батыс Еуропа интеграциясының басталуы. Орталық және Шығыс Еуропада социализм құруға бағыт алу. Дүниежүзілік капиталистік жүйенің дамуы. Индустриялық қоғам. Дүниежүзілік отарлық жүйенің жойылуы. КСРО-дағы «қайта құру» және социалистік лагердің күйреуі. Ғылыми-техникалық революцияның жаңа кезеңі. Батыс елдеріндегі ақпараттық қоғамға өту.

Қазіргі кезеңдегі археографияның даму тенденциялары. Қазіргі археографияның теориялық және әдістемелік негіздері. Археографиялық жарияланымның құрылымы. Тарихи дереккөздердің ғылыми жарияланымын дайындау. Жарияланымдардағы материалды жүйелеу. Ғылыми мақала жариялау процесінің негізі ретінде мәтінмен жұмыс. Баспадан шығару үшін материалды таңдау. Мәтін дереккөзін таңдау. Жарияланымның ғылыми-анықтамалық аппараты және оның маңызын білу. Электрондық археографияны дамыту және электрондық архивтерді пайдалану. Архивтік құжаттардың электрондық көшірмелерін цифрлық кеңістікте жариялау.

Абылайтанудың отандық тарихнамадағы өзекті мәселелері. Тарихтағы тұлғаның рөлі. Абылай ханның саяси қызметін зерттеу арқылы XVIII ғасырдағы Қазақстан тарихы туралы білімді қалыптастыру. Абылай ханның жеке басы мен қызметін зерттеудің ауызша және жазбаша (архивтік, эпистолярлық) дереккөздері. Революцияға дейінгі, кеңестік және қазіргі отандық тарихнамада Абылай ханның тұлғасының зерттелуі. XVIII ғ. Қазақстан тарихының әлеуметтік-мәдени және геосаяси контекстіндегі Абылай ханның өмірі мен саяси қызметін зерттеу.

Қазіргі ғылыми танымның әдіснамалық негізі ретіндегі пәнаралық байланыстар. Тарихи-антропологиялық зерттеулердің пәнаралық сипаты. Әлеуметтік тарихты пәнаралық білім тұрғысынан қарастыру. Тарихи зерттеу объектілеріне мәдени және философиялық көзқарастар. Өркениет теориялары және оны қолдану әдістері. Менталитет (діл) тарихы және психология. Тарих ғылымының демографиямен және әлеуметтанумен пәнаралық байланысы. Тарихи процестерді математикалық модельдеу. Тарих ғылымы және синергетика.

ХХ ғасырдың 20-40 жылдарында Қазақстан тарихы тарихнамасының қалыптасуы: С.Ж.Асфендияровтың, Г.Ф.Дахшлейгердің, Е.Б.Бекмахановтың, Н.Г.Аполлованың еңбектерін зерттеу. Б.С.Сүлейменовтің, В.Я.Басинның, П.Г.Галузоның, Э.А.Масановтың, В.Ф.Шахматовтың,Н.Е.Бекмаханованың,Д.Т.Дулатованың, С.Зимановтың революцияға дейінгі Қазақстан тарихы бойынша тарихнамалық зерттеу жұмыстары. Қазақстан тарихын зерттеудің қазіргі заманғы әдіснамалық тұжырымдамалары. М.К.Қозыбаевтың,Ж.К.ҚасымбаевтыңК.Н.Нұрпейісовтің,Д.А.Аманжолованың, М.Х.Асылбековтің, Н.В.Алексеенконың, Б.К.Көмековтің, М.К.Қойгелдиевтің,Ж.Б.Абылхожинның, Т.Омарбековтың еңбектеріндегі Қазақстан тарихы тарихнамасының мәселелері.

«Жаңа діни қозғалыстар» түсінігі. Жаңа діни ағымдардың белгілері мен типологиясы. Жаңа діни ағымдардың пайда болу себептері. Жаңа діни қозғалыстар мен культтердің әлеуметтік базасы. Христиандық бағыттағы жаңа діни қозғалыстар. Иса Мәсіхтің соңғы күнгі әулиелер шіркеуі (мормондар). Иегова Куәгерлері. Ұлы ақ бауырластық. Сайентология. Мунның қозғалысы. Кришнаиттер. Шығыстық бағыттағы жаңа діни қозғалыстар. Неоиндуизм. Необуддизм. Басқа діни қозғалыстар. Пұтқа табынудың жаңа түрлері.

Әлеуметтанулық дәстүр және қазіргі әлеуметтанулық теорияның мәселелері. ХХ ғасырдағы әлеуметтік теорияның дүниетанымдық негіздері. Арнайы социологиялық теориялар. Басқару әлеуметтануы және оның пәндік саласы. Қауіпсіздік әлеуметтануы және оның негізгі мәселелері. Жастар әлеуметтануы. Конфликтологияның негізгі мәселелері. Этноциология. Құрылымдық функционализм. Әлеуметтанудағы психоаналитикалық бағыт. Франкфурт мектебі. Гендерлік әлеуметтанудың пайда болуының әлеуметтік-экономикалық алғышарттары. Күнделікті шындық әлеуметтанулық мәселе ретінде.

Герменевтика және діни мәтіндерді түсіну. Діни мәтіндердің ерекшеліктері, олардың стилі мен мазмұны. Қасиетті мәтіндердегі сөздің мағыналары мен функциялары. Діни кітаптардың мазмұнын түсіну, аудару және түсіндіру мәселелері. Ескі және жаңа өсиеттер, Құран мәтіндерінің құрылымындағы мифологемалардың мазмұны мен функциялары. Қасиетті кітаптардың мәтініндегі адамгершілік-этикалық принциптері. Атеизм тұрғысынан діни мәтіндерді сынаудың әдістері мен нәтижелері.

Діни формалардың әртүрлілігі. Қазіргі дәстүрлі емес діндер. Дәстүрлі емес діндердің әртүрлілігі, олардың жіктелуі. Деструктивті діни бірлестіктер, олардың түсініктері мен белгілері. Діни экстремизм ұғымы. Әлемдегі және Қазақстан Республикасындағы дәстүрлі және дәстүрлі емес діндер. Қазақстанда азаматтық қоғамның қалыптасуы жағдайында дәстүрлі емес бірлестіктердің қызметін бақылау мәселесі. Жеке тұлғаның, қоғам мен мемлекеттің діни қауіпсіздігі.

Зайырлы мемлекеттің принциптері. Мемлекеттің егер дін мемлекеттік заңдарға қайшы келмесе, оның қызмет саласына араласпауы. Діни ұйымдар және діни қызметшілер. Кеңес мемлекетінің мәнін және оның дінмен қарым-қатынасын түсіну. Зайырлы мемлекет пен көп мәдениетті қоғамдағы діни ағарту мен тәрбие мәселелері. Қазіргі Қазақстан Республикасында дін тарату қызметінің, діни білім мен тәрбиенің нормативтік-құқықтық базасы.

Әлемнің ғылыми бейнесін, ғылым философиясының негізгі тұжырымдамаларын, ғылыми білімнің құрылымы мен деңгейлерін; тарихи, әлеуметтік, қоғамдық, мәдени, этникалық және діни құбылыстарды білу, түсіну және талдау; сыни ойлау дағдыларын көрсету.

Жоғары мектеп педагогикасы мен әдістемесі саласындағы сыни ойлау, сөйлеу шеберлігі бойынша теориялық білімді меңгеру, тарих, әлеуметтік-дінтану ғылымдарындағы соңғы жаңалықтарды зерттеу, педагогикалық тәжірибеде коммуникативтік, кәсіби-педагогикалық құзыреттіліктерді қолдану.

Білім алушылардың оқу процесіндегі танымдық қызметінің психологиясын білу және түсіну, оқытудың әртүрлі технологияларын сыни тұрғыдан салыстыру, тарихи және әлеуметтік-дінтану ғылымдарының дүниежүзілік және отандық ғылыми тұжырымдамаларын білу, қазақстандық қоғамның даму проблемаларын шешуге бағытталған ғылыми нәтижелер алу.

Ғылыми жұмыс нәтижелерін өзінің кәсіби қызметінде іс жүзінде қолдану, кәсіби қызметте шет тілінде білім берудің халықаралық стандарттары аясында коммуникативтік құзыреттілікті игеру.

Деректану мен тарихнаманың қазіргі заманғы бағыттары мен теориялық-методологиялық мәселелерін, тарихи зерттеудің методологиясын білу. Дүниежүзілік және отандық тарихнамадағы пікірталас туғызатын мәселелерді сыни тұрғыдан талдау.

Пәнаралық байланыста зерттеу позицияларын іске асыру, зерттеу қызметінде жоғары зияткерлік адалдық дағдыларын қалыптастыру, тарихи дереккөздерді ғылыми жариялауға дайындау.

Ғылыми зерттеулердің нәтижелерін ғылыми мақалалар, есептер түрінде жариялау, зерттеу барысында ғылыми мәліметтерді бұрмаламау, плагиатқа жол бермеу, ғылыми этикалық қағидаттарды сақтау, қазіргі әлемдік және отандық тарих ғылымында ғылыми-зерттеу міндеттерін дербес шешу әдістемесін меңгеру.

Тарихи, әлеуметтанулық, этникалық аспектілерді, қазіргі әлемдегі діни жағдайды, қоғам мен мемлекеттің діни қауіпсіздігін, зайырлы мемлекет пен көп мәдениетті қоғамдағы діни ағарту мен тәрбие мәселелерін талдау және түсіндіру.